"O günlər ancaq şənlik zamanı baş verə biləcək hadisələr baş verdi"
Bir vaxtlar izdiham var idi. İyirmi, əlli, yüz izdiham. izdiham izdiham Bir izdiham. İçdi, güldü (səni itələdilər), öpüşdülər, düzlük, səliqə-sahman hissini itirdilər.
Cib telefonları da itdi. Onlar kroket yedilər. Şiş yedilər. Və bəli, sərxoş bir ilğım ola bilər, amma o izdihamın xoşbəxtliyi yeniyetmələrin gülüşünə bənzəyirdi. Bu qədər asan, çox mənasız, çox sevincli.
Mən bunu artıq bilirəm klostrofobiklər, misantroplar, antifoxloriklər və zen sükutunu sevənlər (həmçinin korrida əleyhinə, lakin biz bu məsələni bu məqalənin mərkəzinə çevirmək fikrində deyilik, əgər bir şey varsa, onun periferiyası) Pamplonadakı San Fermin festivalı onlara yer üzündə cəhənnəm kimi görünməlidir.
Ernest Hemingway Pamplonada öküz döyüşündə
Ancaq hazırkı pandemiya vəziyyətində (insanların və onların tənəffüs damcılarının indiki terroru vəziyyətində) şüursuz və Dionisçi hedonizm məndə dərin nostalji yaradır.
Bu günlərdə – tək və ayıq – kitabı oxuyarkən bütün bunları düşünürdüm Fiesta (Günəş də doğar), Ernest Hemingway, hansı səyahət deyil, lakin ani bestseller oldu və İspaniyaya hər hansı bir dövlət və ya muxtar icma tərəfindən maliyyələşdirilən hər hansı turizm kampaniyasından daha çox əcnəbi gətirdi.
Təəccüblüdür ki, onun 90 ildən çox həyatında Fiesta heç bir qırış almadı və hələ də Frensis Skott Fitsceraldın dostuna əlyazmanı yaxşıca doğramağı tövsiyə etdiyi gün kimi sağdır. – sentimentallığı və təsviri kəsmək – onu möhtəşəm hərəkət və dialoq sümüyündə buraxmaq.
Roman, təbii ki, yalan olan bir xəbərdarlıqla açılır: "Bu kitabdakı heç bir personaj heç bir real insanın portreti deyil" mesajı müəllifi ilk arvadının nifrətindən deyil, məhkəmə çəkişməsindən azad edə bilər. (əsl səfərdə olan, lakin süjetdən kim silindi) və onun səs-küylü dostları, boş, dipsoman və dekadent kimi təsvir etdiyi bir qrup İngilis və Amerikalı mühacir.
"Fiesta" (Günəş də Doğar)
Fiesta tarixində hər şey ətrafında fırlanır bohem aristokrat Ledi Brett-Ashley xarakteri arasında qeyri-mümkün ehtiras (birbaşa Lady Duff Twysdendən ilhamlanıb) və jurnalist Jake Barnes (dastançı və Heminqueyə bənzəyir).
Onları Robert Kon romanında adı çəkilən bir dost olmayan yəhudi müşayiət edir (Həmin yazıçı və indi demək olar ki, unudulmuş Harold Loeb, Paris kafe cəmiyyətinə yeni gələnlərin səxavətli ev sahibi, Heminqueyin tennis partnyoru və demək olar ki, hər şeydə rəqibi, o cümlədən "The Hit"ə gəldikləri dəyişkən və azğın Ledinin diqqəti) sözügedən xanımın eyni dərəcədə qeyri-sabit və sərxoş nişanlısı Mayk Kempbell (müflis olan Pat Guthrie-nin eqosu), və başqa yazıçı Bill Qorton Donald Oqden Stüart (digərləri ilə yanaşı, "Filadelfiya hekayəsi"nin ssenari müəllifi) və Heminqueyin uşaqlıq dostu yazıçı və Bill Smitin qarışığıdır.
Və ABŞ-da quru qanun üstünlük təşkil edərkən, Parisin İtirilmiş Nəsil kafelərində, bistrolarında və rəqs salonlarında (dollar-frank mübadiləsi yaxşı idi və yaxşı idi) hamısını içdi və hamısını yaşadı Böyük Müharibədən qalma və 29-cu illərin Qəzasına müqəddimə olan gurultulu 20-lər mühitində.
Paradoksal olaraq, bütün personajlar, xüsusən də baş qəhrəman (o, gücsüz qalmışdı və qismən Ledi Eşli ilə münasibətinin qeyri-mümkün idi) 20 milyon insanın ölümünə səbəb olan o qanlı müharibədə yaralanmış, lakin eyni zamanda öz müstəsna hallarına, sadəliklərinə və yoldaşlıqlarına can atırlar.
Ernest Hemingway Harold Loeb, Duff Twysden, Hadley Richardson, Donald Ogden Stewart və Pat Guthrie ilə Pamplonadakı bir kafedə, (iyul, 1925)
Məsələn, İrati çayında balıq tutduqdan sonra Ceyk "Müharibədən bəri bu qədər xoşbəxt olmamışdım" deyir. Yaxud başqa bir keçiddə dostları ilə İruna kafesinin terrasındakı hörmə kreslolarda oturaraq: “O gecə şərabın təsiri altında özümü xoşbəxt hiss etdim və hamısı cazibədar görünürdü. Sonra müharibə zamanı çoxlu şərab, gizli gərginlik və qaçılmaz hadisələrin yaxınlaşması hissi ilə müəyyən naharları xatırladım. Nəsə öyrənilmişdi. Həyatın mənasına əhəmiyyət vermədim, onun bilmək istədiyi tək şey necə yaşamaq idi”.
Və necə yaşamaq olar? Heminquey öz ideologiyasında “əsl” və “vacib olanı” seçir. anti-intellektualizmlə; fikirlərə qarşı şeylər üçün; kobudluq üçün, atavistik və stoik üçün; irrasional sədaqətlərə, şərəfə, mənalı sükut üçün, boks üçün, təbiətin yırtıcı qanunlarına və onların həyatverici həqiqətinə görə...
Buğa döyüşçülərinə və fahişələrə heyran və hesabı ödəməyənlərə və zərbələrdən yayınanlara və ya sevgi üçün ağlayanlara nifrət edir.
Həyati bir ideal, əslində belədir bu gün (və xoşbəxtlikdən) tam sökülməkdə olan bir kişilik modeli, və bu, yazıçını müəyyən yaşda özünün karikaturasına çevirdi.
1926-cı ildə Scribner's tərəfindən nəşr olunan "Günəş də doğar"ın ilk nəşri
Fiesta-da bütün bu müsbət dəyərlər Pedro Romeroda birləşir (sağ əlli Cayetano Ordonezin eqosu). Təmsil edən 19 yaşlı məsum və mükəmməl bir gənc özünə inam, cəsarət, kişilik, istedad və mənəvi dəyərlərinin düzgünlüyünə əsaslanan ideal kişilik.
Çünki Ceyk/Heminqueyin fikrincə, öküz yarışında baş verənlər, öküz döyüşçünün ölümə meydan oxuduğu ekzistensialist dramdır; (təmiz xaos olan real müharibələrdən fərqli olaraq) iddiaçıların oyun qaydalarına əməl etdiyi və sizin (tamaşaçının) ölməyəcəyiniz müharibə üçün ön sıra oturacağı.
2020-ci ilə olan perspektiviniz narahatdır? Həm də onun homofob və antisemit şərhləri. Biz bunu bilirik, həmçinin heyvan ağrılarına məhəl qoymayan paradiqma tam dağılır, Heminqueyin qaldığı otelin sahibi Montoyanın obrazı kimi öküz döyüşü də öz arqumentlərində inanc kimi hamıya açılmayan bir sirrdən danışmağa davam edir:
“Montoya həmişə mənə gülümsədi, sanki öküz döyüşü ikimiz arasında çox xüsusi bir sirr idi. Jake romanda deyir ki, olduqca xoşagəlməz bir sirr, insanlara izah etmək qeyri-mümkündür, amma hər ikimiz də bilirdik. Montoya həmişə gülümsəyirdi sanki o sirrdə yad adamlar üçün ədəbsiz bir şey var idi, amma ikimiz də bunu başa düşə bilirdik.
Ernest Hemingway-in "Fiesta" əsərində bir qırış belə yoxdur
Bağışlayın, Koronavirus və profilaktik maska dövründə; izdiham və kollektiv katarsisin yetim vaxtı, Fiesta oxumaq sizi zərərsiz və qüsursuz tərk etməyəcək.
Atlar bağırsaqlarını tökə və qan sizə sıçraya bilər bir qadının ürəyini qırdığını və daha çox şey üçün geri döndüyünü.
Bu, "Günəşin də doğuşu" haqqında, sevgi və ölüm haqqındadır. Onun əbədi rəqsindən. Özünüzü şərab və ya qanla necə ləkələməyəcəksiniz? Sərxoşluq və ya ədəbiyyatın müəyyən cizgilərini keçsəniz, həmişə qaçınılmazdır.