Dolazim hipnotizovan sa sofe – može se vidjeti na Netflixu – do spektakularnih pejzaža hvaljenog filma moć psa (2021.), favorit za dodjelu Oskara sljedećeg marta. U režiji the Novi Zeland Jane Campion, upucan Novi Zeland ali ušao Planina. U njoj divljina krajolika je još jedan lik. Alter ego jednog od glavnih protagonista: frustriranog kauboja Phila i njegovog zagonetnog univerzuma koji vas drži Zakačen od prve do zadnje minute.
Sjećam se pejzaža koji su u mom životu postali metafore kako sam se osjećao... Snažne veze koje čovjek uspostavi sa određenim pejzažom je iskustvo koje se ne zaboravlja. Plutajući po mreži pronalazim pojmove kao što su „pouzdani pejzaži” koje izvlačim iz teza jedne od najplodnijih kulturnih geografija naše zemlje, doktor i profesor na Univerzitetu Carlos III, Paloma Puente Lozano, koji je opširno pisao o ovoj temi. Pa smo razgovarali s njom.
Ali, takođe, ovih dana ću učestvovati u jednoj od mitskih trka za bosonogi trkači iz cijele Španije, IX Cross Battle of Munda, koja se proteže 19 km kroz Kordovanski krajolik, između vinograda i maslinika, penje se i spušta se uz brežuljke, kroz staze, dok se znoji i sublimiše jedan od tih samouverenih pejzaža što je za mene otkrivajuće, sa velika mitska stijena Piedra Luenga u pozadini, kao vidikovac na selo. Ali kako i zašto neko mesto na kraju postaje pejzaž kao metafora, ogledalo nas samih sa takvom snagom?
Bosonogi trkač u IX bici na Mundi.
OD ROMANTIKA DO DRUŠTVENIH MREŽA
„Sve ove ideje proučavaju geografi od 19. veka“, objašnjava mi Paloma preko telefona. „The koncept pejzaža i njeni brojni slojevi se kreću od ideje o kamenju i drugih fizičkih problema, do onih mnogo nematerijalnih.”
“Ako smo prije mi geografi govorili o stijenama, sve više smo uključivali teme kulturne prirode do te mjere da smo potvrdili da pejzaži su iskustvo”. I tu smo, na mjestu gdje “Društvene mreže su demokratizovale koncept pejzaža” sve dok ne postane vakumirani proizvod, koji geografi nazivaju "komodifikacija" pejzaža: dođite pogledati i fotografisati.
Čist i jednostavan koncept pejzaža izmislili su romantičari. “To ja od emocija, od sublimirati naspram pejzaža to je od pre „samo“ dva veka. Sve što se na društvenim mrežama priča o pejzažu – u bioskopu, u literaturi, u putopisima... – je demokratizacija romantičnog sna. Pejzaž fotografije, ta fotografija koju postavljate na svoje mreže, je ono što su radili samo plemići, imućne klase. Ali da je "bio sam ovde i imao sam tu emociju na ovom mestu" se "ugradio" u devetnaestom veku.
Bio je Mediteran... Bio je Sorolla.
ZNOJ SE ZA LJUBAV… PEJZAŽ
Naslikani su zastrašujući pejzaži sa sićušnim ljudskim bićima ispred ogromnih Alpa. Ili postoje i slikari poput Sorolle, Gospodara svjetlosti – čija se godišnjica inače slavi 2023. – i koji je kroz svjetlost Mediterana progovorio o punoći njegovih dana, o sebi.
Ali ako postoji neko ko jasno izrazi kako se ta snažna veza sa pejzažom postiže kao metafora, tj. pisac of mali princ, A. de Saint-Exupéry, ovisnik o pejzažu: „Nema otkrivenog pejzaža sa vrha planina ako se niko nije popeo na padinu, jer taj pejzaž nije spektakl, već dominacija. A ako ste u literaturi dovedeni do vrha, ne vidite ništa osim uređenja manje ili više bljutavih stvari, ali kako biste ih zgusnuli svojom supstancom?
Drugim riječima, da biste voljeli pejzaž morate se oznojiti. „Francuski pisac je bio veoma u tome“, kaže Paloma. „Mi geografi počeli smo da istražujemo emocije krajolika koje su bile veoma prisutne, na primer, u citatima iz Saint-Exupéryja. Zapravo prije nije bilo pejzaža, to je bila samo planina. Ali znate li kada se ovo pojavljuje? Kad gaziš po toj planini”, ističe geograf.
Zalazak sunca koji se ne zaboravlja.
I baš kao što to doživljavam u svojim nogama ovih dana kasnije na žestokoj pješačkoj ruti dugoj 20 km između vinograda i maslinika Križne bitke na Mundi. Ne postoji ništa kao da hodate tom rutom – a još više radite rutu na takmičenju i u načinu “bosonog trkača” – nosi taj pejzaž pohranjen u svom srcu. Zauvijek.
„Pejzaž nastaje u trudu onih koji koračaju njegovim stazama, padine, ravnice ili padine. To je konstrukcija umora, raspoloženja mišića, gorka kora koju treba savladati da bi se došlo do svog ploda i njegovog korijena”, poetski je rekla Paloma telefonom. Sada, tokom tih sati marša, u glavi su mi stalno odzvanjali neki stihovi Antonija Machada: „Znam da ste kamen po kamen i grana po grana; / Znam kiseli miris tvoga ruzmarina / Vidio sam žuti cvijet tvoje metle; ljubičasta lavanda, bijeli proljetni jarales; mnoga sunca zapaljuju vaše gole berrokale, odjekuju u vašim ogromnim masama”.