Από τη Μόσχα στο Πεκίνο από μια γέννα.
«Πώς θα περάσει η ώρα;», ρωτάει ένας από τους εργάτες του Βοστόκ 20 στους επιβάτες που δεν θέλουν να πάρουν κανένα από τα περιοδικά, τις εφημερίδες ή τα σταυρόλεξα που μοιράζει στην πρώτη και δεύτερη θέση του τρένου. Μόλις ξεκίνησαν το ταξίδι μόλις έφυγαν από τη Μόσχα και έχουν πέντε νύχτες και έξι μέρες μπροστά τους στο ίδιο τρένο μέχρι να φτάσουν στο Πεκίνο, σε εκείνους τους μικρούς χώρους, στους οποίους, παρεμπιπτόντως, από πέρυσι απαγορεύεται το κάπνισμα ή η κατανάλωση αλκοόλ.
Το ταξίδι μπορεί να γίνει πιο βαρύ για τους επιβάτες τρίτης θέσης που ταξιδεύουν με αυτά τα γεμάτα αυτοκίνητα ορατές κουκέτες (54 ανά αυτοκίνητο), χωρίς απόρρητο, Κάποιοι μιλούν, άλλοι παίζουν μουσική, κορίτσια και αγόρια πηδούν από το ένα κρεβάτι στο άλλο, ένα από τα πούλια προσπαθεί να το σταυρώσει ζητώντας τους να το κρατήσουν καθαρό. Υπάρχουν πολλά μπροστά. Υπάρχει πολλή Ρωσία να διασχίσεις, ερημικά τοπία, χιονισμένα τοπία και, ξαφνικά, ένα σπίτι στη μέση του πουθενά, κάποιος που μένει εκεί μόνος όλο το χρόνο. «Αυτή είναι η Ρωσία», γελάει ένας νεαρός Ρώσος. «Δεν υπάρχει τίποτα στα 100 χιλιόμετρα τριγύρω και ένας τύπος πάει και χτίζει ένα σπίτι».
Μετά τη Ρωσία περνάει από τη Μαντζουρία.
Αυτή είναι η Ρωσία και κάπως έτσι θέλησε να το αποτυπώσει από την προσωπική της απόσταση η κινηματογραφίστρια Elisabeth Silveiro, λικνίζοντας τις εικόνες έξω και μέσα στο τρένο με ποίηση που απαγγέλλει η ηθοποιός Φανί Αρντάν. Από Ρωσίδα μητέρα και Βραζιλιάνο πατέρα, ο σκηνοθέτης γεννήθηκε σε αυτή την απέραντη χώρα και πήρε εκείνο το τρένο περισσότερες από μία φορές ως παιδί για να πάει στη θάλασσα με τη μητέρα της. «Δεν ήταν τόσο πολύ, ήταν τρεις μέρες ταξίδι, αλλά το να πάω όλοι μαζί, να μοιράζομαι φαγητό, με την κιθάρα, μου έχει μείνει σε όλη μου τη ζωή», εξηγεί από τη Βαλένθια, όπου αυτή την εβδομάδα παρουσίαζε την ταινία του. Vostok Νο. 20, στο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μεσαίου Μήκους La Cabina (και μπορείτε να το δείτε στο Filmin μέχρι τις 30 Ιανουαρίου).
Τέτοιοι μικροί χώροι γίνονται ένα ολόκληρο σύμπαν.
Θυμόμενη εκείνα τα παιδικά της ταξίδια, αποφάσισε να ξαναπάρει το τρένο για να αφιερώσει μια ταινία «στις γυναίκες που το δουλεύουν». Οι γυναίκες που αφήνουν τη ζωή τους παγωμένες κάθε εβδομάδα που επιβιβάζονται για τόσο καιρό, εργάζονται 12ωρες βάρδιες και ξεκουράζονται άλλες 12, στις οποίες μαγειρεύουν, τρώνε, διαβάζουν και κυρίως κοιμούνται.
Ο Silveiro, με την κάμερα και τον ηχητικό χειριστή με τον οποίο ταξίδεψε, κατέγραψε αυτές τις γυναίκες, τους πήρε συνεντεύξεις, τις παρατηρούσε σιωπηλά, αλλά όταν επέστρεψε από το ταξίδι συνειδητοποίησε ότι είχε περισσότερο υλικό για μια άλλη ταινία: Αυτό που είχε πραγματικά βγάλει από αυτές τις έξι μέρες και πέντε νύχτες ήταν ένα πορτρέτο αυτής της Ρωσίας που είχε εγκαταλείψει τόσο καιρό πριν. (ζει στη Γαλλία τώρα) μέσω επιβατών τρίτης θέσης, εργαζομένων που ταξιδεύουν σε αυτό όχι για τουρισμό αλλά από υποχρέωση, μένουν σε ενδιάμεσες στάσεις ή πηγαίνουν στο Πεκίνο, μοιράζονται φαγητό, μουσική, ανέκδοτα από άλλα ταξίδια και κατεβαίνουν σε κάθε στάση για να καπνίσουν ή αγοράστε αποξηραμένα ψάρια, φρούτα...
12ωρες βάρδιες και 12ωρες διακοπές, ζωή στο τρένο.
«Φοβόμουν ότι τα πράγματα είχαν αλλάξει σε αυτά τα τρένα, αλλά όλα παραμένουν ίδια». Λέει και μετράει πότε είχε κάνει τα ταξίδια με τη μητέρα του: «Θα γίνουν 20 χρόνια. Μάλιστα, σε μια προβολή της ταινίας στη Γαλλία, μια γυναίκα με πλησίασε και μου είπε ότι ήταν στο Vostok 20 πριν από 50 χρόνια και ήταν ακόμα ακριβώς η ίδια».
Μια μεταφορά αυτής της χώρας που είναι ακόμα, κατά κάποιο τρόπο, δεμένη με το παρελθόν του μεγαλείου της, όπως λέει ένας επιβάτης. «Δεν καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι φεύγουν για πάντα από τη Ρωσία, δεν καταλαβαίνω γιατί η κουνιάδα μου πάει διακοπές στην Ελλάδα ή στην Τουρκία, αν η Ρωσία είναι πολύ όμορφη», λέει στην κάμερα ανάμεσα στα χαμόγελα.
Η Ρωσία που παραμένει η ίδια και η Ρωσία που εκσυγχρονίζεται. «Υπάρχουν ήδη πολύ πιο σύγχρονα τρένα που κάνουν την ίδια διαδρομή», εξηγεί ο Silveiro. «Και ίσως σε 10 ή 20 χρόνια αυτό το τρένο που εμφανίζεται στην ταινία να μην υπάρχει πια».