Il-Patio de la Infanta, ġojjell ta’ Zaragoza ftit magħruf.
Qabel il-Gwerra tal-Indipendenza, Il-kapitali Aragonese kienet magħrufa bħala l-Firenze Spanjola minħabba n-numru ta’ palazzi Rinaxximentali li kellha. Wara żewġ assedji Franċiżi li fihom in-nies ta’ Zaragoza iddefendew il-belt tagħhom triq b’triq u dar b’dar, ftit ħafna minn dawk il-palazzi baqgħu wieqaf. Madankollu, kien hemm xi idejn irriduċibbli li baqgħu ħajjin minkejja l-viċissitudini.
Il-Bitħa tal-Infanta hija waħda minn dawk il-ġojjelli li setgħu ntilfu diversi drabi tul l-istorja, iżda li b’mod mirakoluż irnexxielu jgħix matul is-sekli, grazzi għal dik il-kwalità Aragoneża li hija l-perseveranza (ma tridx titħallat ma’ ras iebsa, kif jgħidu l-gossips). Kif irrakkonta Pérez Galdós fl-Episodji Nazzjonali tiegħu: “Fost is-sejjieħ u fost il-mejtin dejjem ikun hemm lingwa ħajja li tgħid li Zaragoza mhux qed iċedi qalbha”.
Inċiżjoni tas-seklu 19 ta’ dik li kienet id-dar ta’ Gabriel Zaporta.
Gabriel Zaporta kien bankier Lhudi kkonvertit, oriġinarjament miż-żona ta’ Monzón, li stabbilixxa ruħu f’Zaragoza madwar l-1535 mal-ewwel martu, Jerónima Arbizu, li magħha kellu żewġt itfal: Isabel u Luis. Kien l-ewwel bankier tal-Kuruna ta’ Aragona u Hija żammet relazzjonijiet kummerċjali sinjuri ma’ Valencia, Franza, Flanders u l-Italja, fejn esportat prodotti bħas-suf, il-qamħ, iż-żagħfran u l-baqar. Tat ukoll self u krediti u fost l-aktar klijenti illustri taghha kien hemm Ir-Re Karlu I nnifsu, li tah it-titlu ta’ nobbli ta’ Aragona fl-1542 flimkien mal-lordship ta’ Valmañá.
Wara l-mewt tal-ewwel martu, Gabriel Zaporta kellu palazz mibni f’Calle Nueva f’Zaragoza, fit-tarf tal-kwartier Lhudi l-antik, bħala rigal tat-tieġ għat-tieni mara tiegħu, Sabina de Santangel, li magħha kien iħobb ħafna. Id-dar kienet tokkupa madwar 1,700 metru kwadru u kienet organizzata madwar bitħa kwadra ċentrali fil-miftuħ, wirt tat-tradizzjoni Rumana, b’ornamenti reminixxenti il-moda Taljana ta’ dak iż-żmien u kienu turija ta’ poter u ġid.
Pjanta ta' Casa Zaporta, il-'Palazz tal-Imħabba' ta' Zaragoza.
Il-patio kien jikkonsisti u jikkonsisti f’erba’ naħat u ż-zuntier li jdawwarhom huwa mżejjen b’sittax-il medaljun li fihom tista’ tara busti ta’ figuri storiċi bħal Carlos I, Fernando el Católico, Felipe el Hermoso, Karlu Manju jew imperaturi Rumani bħal Trajan, Adrjan jew Marco Aurelio. Taħt iz-zuntier, fuq il-kolonni, imur friż żgħir bi 28 medaljun iħares lejn xulxin u li jirrappreżentaw erbatax-il par ta’ min iħobb famużi, fosthom Pariġi u Helen, Eros u Psyche, Dante Alighieri u Beatrice, il-Lhud Abraham u Sara u Ġakobb u Rachel, jew il-Grekolatin Seneca u Pompea u Ulisse u Penelope. Mhuwiex sorprendenti allura li Casa Zaporta kienet magħrufa dak iż-żmien bħala l-Palazz tal-Imħabba.
Dettall ta’ waħda mill-kolonni tal-Qamar fil-Patio de la Infanta.
PATIO, TIEĠ U CHART TWASSIL
Madankollu, dan il-medd kollu ta’ skulturi storiċi u dekorazzjonijiet mitoloġiċi ma kienu xejn ħlief mod biex jaħbu xi ħaġa ħafna aktar kabalistika u okkulta li r-riċerkaturi ħadu diversi sekli biex jiddeċifraw. Taħt l-effiġi tar-rejiet u l-imperaturi u l-friż bl-uċuħ ta’ min iħobb universali kien hemm is-simboli tal-erba’ elementi klassiċi: ilma, arja, art u nar, li min-naħa tagħhom kienu jistrieħu fuq erba’ kolonni ċentrali, li kien fihom ir-rappreżentazzjoni ta’ erba’ pjaneti: ix-Xemx, il-Qamar, Saturnu u Merkurju irranġati skond l-ordni tal-kożmo f'mument speċifiku ħafna.
Bħala konverti Lhud, Gabriel u Sabina kellhom juru l-fidi Nisranija tagħhom quddiem id-dinja u għalhekk ma setgħux jagħrfu xi ħaġa li kienet tkun ereżija għal dak iż-żmien: il-bitħa kienet iddisinjata biex tirrappreżenta u tfakkar il-karta tat-twelid tal-mument eżatt tat-tieġ tagħhom: 6:50 p.m. fit-3 ta’ Ġunju 1549.
L-għarajjes, Gabriel u Sabina, minquxin fl-injam, jippresiedu l-patio minn fuq u jaraw, nofshom moħbija u kompliċi, l-oroskopju sigriet taż-żwieġ tagħhom bl-ironija somard.
Mill-1860 ingħataw użi differenti lil dan il-Palazz ta’ Zaragoza.
DINASTIJA MAQTUGĦA
Il-koppja kellha tlett itfal: Gabriel, li miet ta’ 19-il sena; Guillén, li sar Franġiskan u rrinunzja lill-wirt u l-kunjomijiet tiegħu; u Leonor, li kellha tifel, Martín, li ma għex aktar minn sentejn. Sabina mietet fl-20 ta’ Marzu, 1579 u għaxar xhur wara, żewġha Gabriel mar warajha fl-4 ta’ Frar, 1580. Id-dar tal-familja ntirtet minn Luis, iben l-ewwel żwieġ tiegħu, iżda miet sena wara, u għalhekk il-proprjetà għaddiet f’idejn bintu, Jerónima Zaporta y Albión, li dakinhar kellu sitt snin.
L-armla, Mariana ta’ Albion u Reus, Hi kkuntrattat żwiġijiet ġodda mal-poeta Lupercio Leonardo de Argensola, kronikatur ewlieni tar-Renju ta’ Aragona, li miegħu kellha iben ieħor, Gabriel Leonardo y Albion, li kien dak li fl-aħħar wiret id-Dar meta oħtu passjonat Jerónima mietet mingħajr dixxendenti.
Mis-seklu 17, Casa Zaporta għaddiet f’idejn linja oħra tal-familja, il-Franco u López, li diġà daħlu fis-seklu 18 keraha lin-negozjant Martín de Goicoechea, patrun u ħabib tal-pittur Francisco de Goya. F’nofs il-Illuminiżmu, is-Soċjetà Ekonomika Rjali żagħżugħa ta’ Aragona ddeċidiet li twaqqaf l-Iskola tat-Tpinġija fl-1784 u tinstallaha fil-pjan terran ta’ Casa Zaporta. Ftit snin wara, f’April 1792, ir-Re Karlu IV ikkonverti din l-Iskola fl-Akkademja Rjali tal-Belle Arti ta’ San Luis, li aktar tard ġiet installata f’dak li llum hu l-Mużew ta’ Zaragoza.
Ritratt ta’ María Teresa de Vallabriga, impinġi minn Goya.
Wara li għal ftit snin kellu lil Ramón de Pignatelli bħala kerrej illustri, Casa Zaporta reġgħet saret orfni. sakemm fl-1793, María Teresa de Vallabriga, armla tal-Infanti don Luis de Borbón, ħu Carlos III, iddeċidiet li tirritorna lejn raħal twelidha wara snin fil-qorti u tgħix hemmhekk. Id-Dar saret ċentru għal intellettwali, artisti u nies imdawlin u minn dak il-mument, il-palazz ingħata l-isem ġdid ta’ Casa de la Infanta. u l-patio tagħha, 'Patio de la Infanta', isem li niżlet bih sa żmienna.
Il-Patio de la Infanta, żarmat, qed jistenna t-trasferiment tiegħu lejn Pariġi fil-bidu tas-seklu 20.
DETERJORAMENT, NAR U VJAĠĠ LEJN FRANZA
Fil-mewt tal-Infanta, il-familja tas-sid allokat il-bini għal tipi oħra ta 'użi. Kien fih studenti, artisti, negozjanti u artiġjani; serviet bħala Liċeo letterarju, kien fih il-Casino Monarkiku u Liberali, aktar tard l-Akkademja Legali Prattika Aragoneża. u kien ukoll maħżen u workshop tal-ġarr. F'nofs is-seklu 19, is-sidien installaw dawl tal-gass u kew l-ispare parts tal-bini. Il-patio u d-dar imbagħad servew bħala funderija, maħżen tal-faħam u l-injam, skola tal-mużika, stampar u anke workshop tal-kabinett.
Fil-lejl tal-11 ta’ Settembru, 1894, id-dar sofriet nar terribbli li minnu ġew salvati biss il-patio u t-taraġ. Il-werrieta, wara l-inċident, iddeċidew li jwaqqgħu u jbigħu l-ħitan tal-palazz. B’mod kurjuż, it-twaqqigħ beda fl-4 ta’ Frar 1903, l-anniversarju tal-mewt ta’ Gabriel Zaporta. Minkejja l-isforzi ta’ xi intellettwali ta’ dak iż-żmien, il-patio nbiegħu lin-negozjant tal-antikitajiet Franċiż Ferdinand Schultz għal 17,000 peseta, li żarmaha, ċċaqlaqha u reġa’ immuntaha. bħala vetrina għall-ħanut tal-antikitajiet tiegħu, f’numru 25 Rue Voltaire f’Pariġi.
Il-Patio kien jintuża biex iżejnu ħanut tal-antikitajiet f’Pariġi.
LURA D-DAR
Fl-1958, l-aħbar laqtet l-istampa u José Sinúes, dak iż-żmien direttur tal-Caja de Ahorros de Zaragoza, Aragón y Rioja (illum Ibercaja) iddeċieda li jerġa’ jakkwistah bl-intenzjoni li jerġa’ jġib il-memorja ta’ Gabriel Zaporta u l-isplendore ta’ dik ir-Rinaxximent Zaragoza. Huwa ħallas 30 miljun frank Franċiż għaliha. Għal aktar minn għoxrin sena l-Patio inżamm sakemm, fl-1980, iddeċidew li jinstallawh fil-kwartieri ġenerali l-ġodda ta’ Ibercaja fi Plaza Paraíso, fejn għadna nistgħu nżuruh illum u jammira xi wħud mis-sigrieti li għadu jaħbi.
Il-Heraldo de Aragón għamel eku fl-1903 fl-istorja tal-Patio de la Infanta.