Dak il-blat tond karatteristiku ta' Sálvora.
“Thriller bla biża’ li fih in-nanniet tagħna lebsin ix-xalpa tar-ras.” Hekk jogħġob lid-direttur Paula Cons tiddefinixxi The Island of Lies (premiere fl-24 ta’ Lulju fuq Filmin), il-film li fl-aħħar iġib l-erojini ta’ Sálvora mill-imsieba, tliet nisa, María Fernández, Josefa Parada u Cipriana Oujo, li kmieni filgħodu tal-1 sat-2 ta’ Jannar 1921, ħarġu fil-baħar biex ifittxu s-superstiti tal-akbar nawfraġju fil-kosta tal-Galizia, is-Santa Isabel, jew it-Titanic Galizjan.
“Fil-fatt jien ġurnalist, u dejjem inħobb nikteb affarijiet ibbażati fuq stejjer veri,” jispjega Cons, li qed jiddebutta fil-finzjoni b’dan il-feature film. “Barra minn hekk, nikkontrolla mhux ftit l-istorja tal-Galicia u kont sorpriż ħafna meta f’daqqa waħda ġiet għandi ħabib, ġurnalist ukoll, li kien ra wirja żgħira dwar in-nawfraġju... U ma kellix idea dwar din it-traġedja, u lanqas dwar dawn l-onorevoli, Bqajt totalment mistagħġeb, bdejt niġbed il-ħajta u żgur li kont imqabbad magħhom”.
It-tliet eroini ta' Sálvora.
It-tliet nisa (żgħażagħ, għax ħadd ma kellu aktar minn 25 sena) kienu residenti Sálvora, l-akbar gżira li tagħti isimha lill-arċipelagu, ilha parti mill-Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas de Galicia mill-2008. Sálvora tagħlaq l-estwarju ta' Arosa lejn it-tramuntana. Kif jgħidu fil-film, "Huwa l-breakwater tal-kosta kontinentali." L-orografija unika tagħha turi dik il-pjaga storika u kostanti fiha blat granitiku tond, imsejjaħ bowling. Dawk is-skittles li kontrihom is-Santa Isabel, liner kbir tal-oċean li kien qed jiġbor passiġġieri bejn Bilbao u Cádiz u mbagħad sejjer lejn l-Arġentina, ħabat f’dak il-lejl fatali.
“Fir-realtà, kienet qisha konkatenazzjoni ta’ xorti ħażina: fanal antik u żgħir ħafna f’post fejn ikun hemm maltempati, fanal ħafna akbar maġenb, li kien ilu jistenna ottiku għal 16-il sena… U mbagħad hemm multipli teoriji: kif kien sejjer il-kaptan, il-maltemp...”, tgħid Cons. Hija ddeċidiet li timla l-vojt li ħalliet l-istorja reali b'xi leġġenda Galizia. “Fabuluż b’ħafna elementi leġġendarji jew veri tal-istorja u l-kosta tal-Galicia. Bħar-raqueiros (pirati ta’ l-art li kkawżaw l-għarqa ta’ vapuri bit-torċi biex wara jżommu l-loot), li huma ħafna mill-Costa da Morte, għalhekk tissejjaħ Costa da Morte”.
Il-kulur ta’ dawk l-ilmijiet tal-Atlantiku.
María, Josefa u Cipriana qabżu fil-baħar ġewwa dorcas, fid-dgħajjes rudimentali u tqal kellhom imbagħad, mingħajr ħsieb ieħor. Dak il-lejl ma tantx kien fadal xi ħadd fir-raħal ta’ Sálvora, popolat minn settlers, u huma qatgħu sigħat qadif biex isalvaw 48 persuna (213 oħra mietu). "Probabbilment kienu l-aqwa baħrin li kont issib dak iż-żmien," jgħid Cons.
Meta l-aħbar waslet fil-kontinent, dawru lil dawn it-tliet nisa (flimkien ma’ raba’ li fil-fatt ma qabżux fil-baħar) f’eroini, tawhom tributi mistħoqqa, ippremjawhom bi flus u midalji. Sa ġurnata waħda l-istampa ddeċidiet li tiswed il-proeza u twaħħalhom talli serqu lill-mejtin. “Forsi li kieku kienu rġiel, ma kinux azzardaw iħammeġ isimhom u llum konna nafu bihom. Imma kien sempliċi bħal xi ħadd li jqajjem xiehda falza biex jitfagħhom fl-obliviment assolut”, ikompli d-direttur.
María u Josefa, eroini bla ħsieb.
Aktar tard, waqgħu fl-anonimità... Dik l-attenzjoni kollha mhux mitluba ġiet miżjuda mat-trawma post-trawmatika li sofrew mill-esperjenza tas-salvataġġ, u biddilhom f'eroini (l-idea tal-istrumentalizzazzjoni tal-eroj fit-traġedji, marbuta mill-qrib mal- kriżi attwali, hija suġġett essenzjali fil-film), flimkien ma’ dik l-idjosinkrasija tal-Galizia fil-fond, li ġiet imkabbra għax dawn in-nisa kienu intellettwali u emozzjonali illitterati li dejjem għexu f’dik il-gżira ċkejkna. “Naħseb li żgur li kienu skomdi, baqgħu jgħixu fuq il-gżira, u mbagħad marru joqogħdu fuq il-kosta, il-flus li jaqilgħu mit-tribujiet ġew investiti fi proprjetajiet, djar żgħar...”, tiżvela Paula Cons.
GŻIRA GĦAQA SELVAĠJA
Sálvora tista’ tiġi żżur illum b’permessi speċjali f’dgħajjes privati jew f’dgħajjes li mbagħad juru l-gżira f’tours iggwidati u kapaċità massima ta’ kuljum ta’ bejn 150 u 250 ruħ is-sena kollha. Ma tistax tqatta’ l-lejl hemm, lanqas toilets jew ilma tax-xorb. Li jifdal huma l-fanal (il-ġdid, li lejh spiċċa wasal l-ottiku), il-Pazo del Marqués, il-kappella (li qabel kienet it-taverna tas-sajjieda) u l-fdalijiet tar-raħal tas-settlers, fejn kienu jgħixu dawk it-tliet nisa u li ġiet abbandunata mill-aħħar settlers fl-1972.
Il-bajjiet ta’ Salvora.
il-gżira kienet proprjetà tal-familja Otero, il-Markiż ta’ Revilla, sal-2007 meta xtratha Caixa Galicia. il-mulej tal-gżira użaha bħala art tal-kaċċa u għalhekk għad hemm ċriev madwar hemm, li hu stess ħa biex jikkaċċahom aktar tard. Is-settlers li kienu jgħixu hemm kienu obbligati jagħtuh parti minn dak li kisbu mill-art. Kienet sistema prattikament feudali li baqgħet ħajjin sa ftit ilu hemmhekk.
Il-parti pożittiva ta’ dak ir-reġim terribbli? Il-gżira baqgħet prattikament selvaġġa sal-lum. “Il-gżira hija tremenda, għandha dik il-purità għax m'hemm xejn modern, lanqas kejbil. L-interferenza massima kienet il-qawmien ta’ ajruplan”, tgħid Cons.
Proprju minħabba dan u minħabba d-diffikultajiet tat-temp u l-baħar biex jaslu l-gżira kuljum (hija vjaġġ bid-dgħajsa ta’ 50 minuta minn Ribeira jew O Grove), ma setgħux jiġbdu l-film kollu f’Sálvora. “Konna hemm għal diversi ġimgħat, imma sparajna wkoll ġewwa San Vicente do Mar, li għandu l-istess ġebel, bowling. Fil-fatt, ħaġa kurjuża hija li, f’ċerti sekwenzi, **meta taħseb li tkun f’Sálvora dak li tara fl-isfond huwa Sálvora”. **
il-gżira tal-gideb premieres fl-24 ta’ Lulju fil-Filmin u se tipparteċipa fis-Shanghai Film Festival.
Darío Grandinetti u Nerea Barros fir-raħal ta' Sálvora.