Still mill-film kult 'Il Sorpasso'.
Probabbilment se jkun faċli għal ħafna minna li npoġġu lilna nfusna flok Roberto, dak l-istudent li jegħreq minkbejn mingħajr wisq kundanna f’nofs is-sajf. Speċifikament fil-15 ta’ Awwissu, meta l-Italja tiċċelebra, minn żmien l-Imperatur Awgustu, dik il-festa nazzjonali msejħa Ferragosto li ġġib lil kulħadd mal-kosta. Eħfef, għall-inqas, milli npoġġu lilna nfusna fiż-żraben ta Bruno, li jindirizzana mit-triq biex jitlobna nagħmlu telefonata f’ismu, mingħajr ma nkunu nistgħu nimmaġinaw, anki mill-bogħod, għal xiex se twassal din is-sitwazzjoni mhux mistennija.
Nimitaw lill-protagonisti ta' 'Il Sorpasso': mixja minn Castiglioncello.
Nistgħu nkunu familjari ma’ dan iż-żagħżugħ kemmxejn inċert, formali u korrett, li jinġarr mill-Bruno spontanju u tkellem, wara r-rota tal-convertible tiegħu (Lancia Aurelia sabiħa), jiddestabilizza lil kull min jaqsam il-kosti sbieħ Taljani, f'ġieħ carpe diem bla sens. Qed niddeskrivu l-ewwel minuti ta’ Il sorpasso (litteralment ‘The advancement’, għalkemm fi Spanja kien intitolat The Getaway), kummiedja kult tal-1962 miktuba u diretta minn Dino Risi, bi protagonisti lil Vittorio Gassman u Jean-Louis Trintignant.
Il-film ta’ Dino Risi jeħodna (drags) fl-isbaħ pajsaġġi tal-Mediterran.
Hija l-paradigma perfetta ta il-commedia all'italiana: ħelwa u iġjeniċi imma b'togħma morra, qisha tixrob Aperol f'konversazzjoni vivaċi, fil-ħin tal-aperittiv, meta l-għabex joqrob imma donnu ma rridux naħsbu fuqha. Bruno (Gassman) jimxi fit-toroq abbandunati ta’ Ruma biex ifittex pakkett ta’ sigaretti u telefon u, b’kumbinazzjoni, Roberto (Trintignant) jistiednu fl-appartament tiegħu biex juża t-telefon.
Wara din il-laqgħa, tibda deskrizzjoni grafika ħafna ta’ xi tfisser “tagħti idejk u ħu driegħek”, madwar suċċessjoni ta’ xeni traġikomiċi fit-toroq suġġestivi Taljani, sejrin lejn il-kosta tat-Toskana. Iċ-ċaħda u l-faxxinu jalternaw fl-istat tal-moħħ tal-timida Roberto, li aħna nakkumpanjaw fis-sentiment u fil dan il-vjaġġ stramb flimkien ma’ Bruno bla ħsieb, jitlob wara xi turisti Ġermaniżi li jispiċċaw f’ċimiterju, Issa lejn Castiglioncello, fejn fis-sebħ jidħlu fid-dar tal-eks mara ta’ Bruno (Luciana Angiolillo).
Xi xeni mill-film, bħal dan, jibqgħu intatti.
Bħal films oħra ta’ Risi –direttur ukoll ta’ Poveri ma belli, Una vita difficile u Profumo di donna–, Dan il-famuż road movie għandu ħjiel ta’ neorealiżmu u jirrifletti satira mhux moħbija fuq il-bourgeoisie, il-playboys u ħlejjaq oħra tal-Italja ta’ wara l-gwerra. Is-suċċess kummerċjali u kritiku li kiseb id-direttur matul il-boom ekonomiku tas-snin 50 u 60 servah biex jikkarika realta’ li ddejjaqh permezz ta’ plots mhux eżenti minn sbuħija Mediterranja melankolika li tkompli tgħammix. Soċjetà li għaddiet minn ċċentrata fuq il-familja u l-agrikoltura għal aktar individwalista u konsumista, argument miġbur tajjeb f’xena qasira u sabiħa fil-film: meta Iz-zija Lidia (Linda Sini) – li magħha Roberto kien iħobb meta kien tifel – issellemhom mit-tieqa tal-mansion ta’ zijuh, filwaqt li tiġbor ix-xagħar iswed li Bruno kien insista li ‘jeħles’.
Il-kamra tal-festi li tidher fil-film għadha miftuħa sal-lum.
Ridna nerġgħu lura Castiglioncello, frazzjoni tal-belt ta' Rosignano Marittimo ta' madwar 3,800 abitant, fil-provinċja ta' Livorno, li l-pożizzjoni tagħha 'l bogħod mir-rotot ewlenin ta' komunikazzjoni kkontribwiet biex sa ċertu punt tinżamm mhux magħrufa u mhux ikkontaminat. Il-veduti minn hawn huma privileġġjati. Aħna nimxu permezz tagħhom foresti tal-arżnu u rdum ħdejn il-Baħar Ligurjan u nifhmu li ismijiet kbar fiċ-ċinema, bħal Alberto Sordi u Marcello Mastroianni, frekwentaha matul is-sittinijiet, u kkontribwixxa għall-fama tagħha. Ir-raħal ċkejken tas-sajd għadu jżomm seħer kważi selvaġġ, simili ħafna għal dak muri fil-frejms suwed u bojod ta’ Il sorpasso.
Żfin sas-sebħ ma’ mart ħaddieħor, xi ħaġa tipika ta’ Bruno.
L-attrazzjoni msemmija tmur lil hinn mill-pajsaġġ purament u hedonistic. Castiglioncello għandu pedigree kulturali li jmur lura ħafna: fit-tieni nofs tas-seklu 19, il-patrun Diego Martelli stieden grupp ta’ pitturi li bdew jissejħu l-macchiaioli fil-patrimonju tiegħu. b’hekk oriġina stil artistiku magħruf bħala l-Iskola ta’ Castiglioncello. Kien hawn li artisti bħal Giovanni Fattori, Odoardo Borrani, Silvestro Lega, Telemaco Signorini, Raffaello Sernesi u Giuseppe Abbati pinġu fil-miftuħ, u ħallew xogħlijiet notevoli għall-posterità. Fl-aħħar ta’ dak l-istess seklu, il-Baruni Fausto Lazzaro Patrone bena l-kastell Pasquini, li l-istil neo-medjevali tiegħu influwenza l-arkitettura tal-istazzjon tal-ferrovija fil-bidu tas-seklu 20.
Il-barrakki tal-bajja għadhom juru l-istess dehra llum bħal fil-film.
Il-popolazzjoni hija maqbuda fit-truf tar-renju Etruska, għalkemm minn dak il-perjodu fadal biss urna ċinerarja tal-alabastru, mis-seklu 2 QK. C., u xi wħud jistgħu jaqsmu ma’ Bruno, il-karattru ta’ Risi, ċertu disprezz lejn dawn il-kurżitajiet storiċi... Huwa, ovvjament, kien aktar interessat li jkollu ftit żfin u jogħdos fil-baħar. Fl-istess ħin li l-macchiaioli ħarġu l-brushes tagħhom, din il-belt kienet diġà bdiet tistabbilixxi ruħha bħala spa; għadu llum jista’ jgħum fil-bagni Miramare, ta’ Franco Signorini, l-istess fejn Bruno jiltaqa’ ma’ bintu Lilli (Catherine Spaak).
Il-Miramare hija lukanda klassika fiż-żona, fejn ta’ min iżur ukoll –u tordna s-soppa tal-ħut li tant titkellem dwarha– ir-ristoranti Il Porticciolo (dejjem), Il Cardellino (aktar avant-garde) u, ovvjament, , il-Gin Club (Via Guglielmo Marconi, 31) fejn jiżfen iżżomm ma’ mart xi ħadd ieħor.
Faċċata tal-Gin Club bil-poster tal-film Risi.
Illum Castiglioncello jibqa’ jkollu attrazzjoni turistika kbira li jieħu ħsiebha ħafna: mhux għalxejn kiseb ripetutament, mill-1992, il-Bandiera Blu tal-Fondazzjoni Ewropea għall-Edukazzjoni Ambjentali. Nistgħu ngħidu li hawn jaħdmu ħafna biex ikunu l-aħjar destinazzjoni fejn imorru biex jiddedikaw lilhom infushom biex ma jieħdux l-affarijiet bis-serjetà wisq.
Bla ħsieb jew le, kull mument jidher ideali, issa aktar minn qatt qabel, biex iżuru dawn il-postijiet b’mill-inqas niskata mill-ispirtu ta’ Bruno: “Taf x’inhi l-aqwa età? –jgħid fil-film– ngħidlek. Kemm għandek, jum wara jum. Sakemm taqbad il-barmil, ovvjament.” Fl-isfond, il-battuti catchy ta’ Quando, quando, quando, ta’ Tony Renis, l-aqwa soundtrack biex teħles minn dak il-monologu ta’ ġewwa li jitturmenta lir-Roberto li lkoll inġorru ġewwa, bid-dubji u l-indeċizjonijiet innumerabbli tiegħu, biex jispiċċaw jgħajjat “Kelli l-aqwa jumejn ta’ ħajti!” u nagħmel dik it-telefonata li forsi ma stajniex nieħdu kuraġġ biżżejjed għaliha.
Għax, kultant, l-inqas ħaġa importanti hija jekk jaqbdux it-telefon fuq in-naħa l-oħra jew le. U għax nitilfu dawk iż-żminijiet kuntenti? meta ma rajniex (jew ma ridniex naraw) il-konsegwenzi.
Castiglioncello, destinazzjoni għal dawk li jħobbu l-films u dawk li jħobbu l-edoniżmu inġenerali.
*Dan ir-rapport ġie ppubblikat fil- numru 140 tar-Rivista Condé Nast Traveler (Lulju u Awwissu). Abbona għall-edizzjoni stampata (11-il ħarġa stampata u verżjoni diġitali għal €24.75, billi ċċempel 902 53 55 57 jew mill-websajt tagħna). Il-ħarġa ta' Condé Nast Traveler għal Lulju u Awwissu hija disponibbli fil-** verżjoni diġitali tagħha biex tgawdiha fuq it-tagħmir preferut tiegħek. **