Mura u l-għoġol tagħha fir-riżerva Fundación Valle del Bisonte, f’Riaño (León).
Dak minn Riaño (Leon) Mhuwiex l-ewwel għoġol bisont Ewropew imwieled fi Spanja f’aktar minn 10,000 sena. Biex insemmi biss ftit eżempji, Cipria twieled fl-2010 f’San Cebrián de Mudá (Palencia) u Astur waslet erba’ snin wara fil-mergħa tal-Park tal-Preistorja ta’ Teverga (Asturias). In-notorjetà ta’ dan it-twelid tinsab fil-fatt li Hija l-ewwel darba li dan ġara f’kundizzjonijiet ta’ semi-libertà f’pajjiżna, kif ikkonferma Pelayo García, wieħed mis-sitt patruni tal-Fondazzjoni Valle del Bisonte.
“Dak li jiddifferenzjana mill-Mużew tal-Fawna Selvaġġa f’Valdehuesa (León), minn Bison Bonasus, mill-Park Naturali ta’ Cabárceno u minn postijiet oħra huma l-kundizzjonijiet ta’ semi-libertà li fihom tgħix il-merħla. Huwa kompartiment imsaġar enormi, madwar 500 ettaru, li jinsab fil-wied ta 'Anciles, fil-qalba tal-kosta tal-Kantabrija, parzjalment magħluqa, iżda permeabbli għall-bqija tal-fawna fiż-żona: ċriev, kamoxxa, mogħoż tal-muntanji, ilpup...”, jispjega dan l-inġinier tekniku tal-foresti.
Eżattament għal din ir-raġuni dehriet f'din ir-riżerva ta' Riaño mhumiex garantiti. Fil-fatt, fl-istess jum ta’ din l-intervista, Pelayo kien mar jiċċekkja l-kundizzjoni tal-omm u l-għoġol tagħha (mara), kif ukoll biex jikseb materjal grafiku ġdid għall-midja, u kien impossibbli għalih li jsibhom. .
L-għoġol żgħir fil-wied Anciles, Riaño (León).
IL-PROĠETT
Dan il-proġett m’għandu x’jaqsam xejn ma’ zoo, jispjega Pelayo, peress li f'Riaño l-bisoni jridu jbatu waħedhom biex jitimgħu lilhom infushom, kif ukoll biex jipproteġu lilhom infushom mit-temp ħażin tal-muntanji Leoniżi, u li jinkludi silġ sinifikanti.
Adattament li jidher li jiġi kkonfermat mat-twelid ta’ dan għoġol bison leoniż li għadu ma ngħatax isem (Qed iqisu l-possibbiltà li l-istudenti tal-iskola fl-inħawi huma dawk li jtellgħuha). Iva, ommu, Mura (bħall-quċċata tal-Muntanji Riaño), u missieru, Aragorn, għandhom tnejn minnhom. l-uniċi tliet kampjuni li kellha l-Fondazzjoni Valle del Bisonte sa dan it-twelid. Tendeña (imsemmija wara wied fil-qrib), hija t-tielet, mara tqila li waslet biex tagħtihom ferħ ġdid.
“Qabel il-Covid, konna ħejjejna trasport ta’ aktar annimali biex inkabbru l-merħla, imma kollox waqaf għax ninsabu f’park reġjonali, f’żona tal-bhejjem, imma qabel tmiem is-sena nippjanaw li nsaħħu l-merħla. Speċjalment biex ma jkunx hemm problemi ta’ konsanwinità. Huwa dwar l-espansjoni tal-varjabbiltà ġenetika tal-ispeċi, irridu nintegraw kampjuni u nagħmlu l-akbar taħlitiet possibbli”, jgħid Pelayo, li jfakkarna li l-konsanguinità għolja ħafna li teżisti fl-Ewropa hija dovuta għall-fatt li l-iskars ta’ 6,000 artijiet baxxi Ewropej- Bison Kawkasi u Lowland eżistenti Huma jinżlu minn 12-il kampjun uniku.
Mura, Aragorn u Tendeña, fil-wied Anciles.
L-GĦANIJIET
Għax il-bison, sa mhux twil ilu, kien f’xifer l-estinzjoni madwar id-dinja, fost fatturi oħra, minħabba l-kaċċa u l-qerda mill-bniedem tal-ħabitats naturali tagħhom. Raġuni għaliex dan it-tip ta proġetti, li jikkontribwixxu għall-konservazzjoni u t-trobbija ta’ kampjuni biex jippruvaw jipprevjenu l-għejbien tagħhom, huma tant importanti.
Barra minn hekk, fil-każ speċifiku ta’ din ir-riżerva Leoniża, kif jispjega Pelayo: “l-intervent uman ma jmurx lil hinn mill-ġestjoni għal raġunijiet veterinarji u għalhekk nistgħu nistudjawhom fl-ambjent naturali tagħhom.”
Wieħed miż-żwiemel pottoka tal-Fondazzjoni Valle del Bisonte.
Peress li l-għan ieħor tal-Fondazzjoni Valle del Bisonte huwa li l-istudenti jew ir-riċerkaturi jiġu biex iwettqu l-proġetti finali tal-lawrja tagħhom. “Diġà ġew mill-Olanda u d-Danimarka, u m’għandhomx għalfejn ikunu studji dwar il-bison, jistgħu wkoll jittrattaw l-impatt tal-erbivori, tal-bhejjem jew tal-fawna lokali, dak kollu li għandu x’jaqsam ma’ dan l-ambjent”, ikompli l-patrun tal-fondazzjoni.
Ukoll hemm il-possibbiltà li wieħed imur fuq safari bil-mixi jew f’4x4 mir-riserva naturali (esperjenza li sservi kemm biex tiffinanzja l-proġett kif ukoll biex l-attività turistika terġa’ lura għall-benefiċċju tar-reġjun). Rotta li fiha, jekk aħna xxurtjati, nistgħu nidħlu mal-merħla, iżda wkoll mal- żwiemel pottokas -indiġeni, ħielsa u dixxendenti taż-żwiemel Iberiċi tal-firxa tal-muntanji Cantabrian- li magħhom il-bison jaqsmu ambjent, "foresta mħallta ħafna, ta 'fagu, ballut u ħafna siġar tal-frott selvaġġ", jikkonkludi Pelayo García.
Il-pottokas huma dixxendenti taż-żwiemel Iberiċi tal-firxa tal-muntanji Cantabrian.