Datgene vinden waarvan je de aard niet kent, is een kwestie van verdwalen
De presocratische filosoof Meno vroeg ooit: 'Hoe ga je op zoek naar datgene waarvan je de aard helemaal niet kent?' Vele – vele – jaren nadat Meno zichzelf die vraag stelde, schreef de schrijver Rebecca Solnit antwoordde: het vinden van dat waarvan je de aard niet kent, is een kwestie van verdwalen. Het begint allemaal vanuit deze oude paradox van het oude Griekenland, die Solnit als uitgangspunt dient voor verken dit niet zo gekke idee van loslaten, van het onbekende omarmen in A Guide to the Art of Getting Lost.
Dit boek, oorspronkelijk gepubliceerd in 2005 en deze zomer gered door uitgeverij Capitan Swing, is precies: een dwalende wandeling tussen de gedachten van de auteur. Door persoonlijke ervaringen dwaalt Solnit door die mogelijkheden die verlies met zich meebrengt -jezelf verliezen- in al zijn betekenissen; een samensmelting van autobiografische essays waarmee hij ideeën ontwikkelt die te maken hebben met onzekerheid en territoria, bekend of niet, fysiek of niet.
Het neemt ons bij de hand langs de wegen van New Mexico, langs de paden van de Rockies, langs het Great Salt Lake in Utah... Het leidt ons ook naar gewone plaatsen, naar verlaten ziekenhuizen, naar de vreemdheid van dromen, naar de speculatie van het geheugen. Een onbekende reis door de wortels en de ontmoeting, altijd door het verlies en de twijfel die het bestaan ons biedt.
MAAR, VERLOREN WAAR, HOE?
"Verdwaald zijn: een aangename overgave, alsof je in de armen gewikkeld bent, in vervoering, helemaal opgegaan in wat aanwezig is op zo'n manier dat al het andere vervaagt".
Maar is dit waar, moet verlies altijd een plezierige overgave zijn? Wat gebeurt er met die mensen die letterlijk de weg kwijtraken, die per ongeluk van de kaart gaan? Solnit vertelt, terecht, dat "Veel van de mensen die verdwalen zijn analfabeet in die taal, wat de taal van de aarde zelf is, of anders stoppen ze niet om het te lezen."
In een gedigitaliseerde wereld, waar big data de overhand heeft en waar mobiele telefoons GPS hebben, we kunnen ons afvragen of het mogelijk is om te verdwalen; als er in een in kaart gebrachte wereld nog steeds een hoekje te ontdekken is, zoals die oude ontdekkingsreizigers (kolonisten) deden in de kaartlijnen die nog steeds als terra incognita verschenen. De ultieme vraag is: zijn we in staat onszelf te verliezen? Hoe kunnen we het doen?
'Een gids voor de kunst van het verdwalen' door Rebecca Solnit
Het is echt veel eenvoudiger dan het lijkt. Henry David Thoreau schreef in Walden, het leven in het bos in 1845 dat "het alleen nodig is om een man op zichzelf te richten met zijn ogen dicht, zodat hij gedesoriënteerd is in deze wereld".
Je moet je ook gewoon realiseren het aantal keren dat we Google Maps gebruiken zelfs om van de ene plaats naar de andere te gaan in de stad die we bewonen. In die zin is het mogelijk om te spreken van gebrek aan intuïtie, kennis en ontwikkeling van het oriëntatievermogen; van het gebrek aan onafhankelijkheid en verlangen om te onderzoeken waaraan we lijken te zijn bezweken.
Solnit schrijft dat "Kinderen zwerven zelden rond, zelfs niet op de veiligste plekken. Vanwege de angst van hun ouders voor de vreselijke dingen die kunnen gebeuren... Ik vraag me af wat ze zullen zijn gevolgen van het hebben van deze generatie onder huisarrest. En hij vervolgt: “ik hou ervan om uit de weg te gaan, verder te gaan dan wat ik weet en vind je weg terug door een paar extra mijlen te gaan, op een ander pad, met een kompas dat argumenteert met een kaart, met de tegenstrijdige en niet-rigoureuze aanwijzingen van vreemden". Misschien, zoals Thoreau ook zei, pas als we verdwaald zijn, beginnen we onszelf te begrijpen.
LAAT JE UITVOEREN, GA VAN DE KAART
Het beste van de reis is bij veel gelegenheden: de sensatie om nooit op de weg te komen; onhandig ronddolen op onbekende verblijfplaats met de bedoeling te vinden wat ons zou kunnen verrassen. Zonder ernaar te zoeken, maar met opzet. Zo herinnert Rebecca Solnit ons er in A Guide to the Art of Getting Lost aan dat: het gaat er niet om verloren te gaan, maar om verdwaald te raken, iets dat de bewuste keuze voor die toestand impliceert. En het bewust doen houdt ook in dat je volledig aanwezig bent, dat wil zeggen: "men moet in staat zijn om... vind jezelf ondergedompeld in onzekerheid en mysterie" want voor Solnit is verloren zijn vooral een gemoedstoestand.
We hebben het over een bewuste omweg op de (fiscale) weg en sta jezelf toe om te verdwalen, zelfs op bekende plaatsen. Dat is moeilijker, maar kan worden bedacht met slechts een abstractie. ik deed Virginia Woolf, bijvoorbeeld, dat hij nam de straten van Londen alsof ze onbekende vrienden waren. Hij liet die wandelingen weerspiegeld in veel van zijn verhalen, zoals die hij in 1930 schreef onder de titel Londen wandelingen , waar hij bekent dat hij alleen het excuus nodig had om een potlood te gaan kopen om "deel uit te maken van dat immense republikeinse leger van anonieme zwervers".
'Wandelen in Londen' door Virginia Woolf
Woolf moedigt ons ook aan: Laten we onszelf een beetje meer recreëren, laten we ondanks alles genoegen nemen met de oppervlakken: de schitterende glans van de bussen; de vleselijke pracht van slagerijen, met hun gele flanken en paarse steaks; de blauwe en rode boeketten bloemen die stoutmoedig worden weergegeven achter het raam van de bloemist".
Het door Solnit voorgestelde verlies is, net als dat van Woolf, een beetje traag en stil, want het verlies is immers individueel. Door liedjes, kleuren, sensaties, plaatsen, het boek volgt een pad zonder richting, zoals wanneer je het excuus gebruikt om een potlood te gaan kopen om door de stad te dwalen.
WAT GEBEURT ER ALS IK NIET RETOUR?
Soms gebeurt het dat de verwachting om te verdwalen een bestemming is die nooit aankomt, een plek zonder weg terug. Het is moeilijk voor te stellen hoe we onszelf kunnen vinden als in dat verlies, in dat verdwalen, er geen terugkeer is. De vraag die Rebecca Solnit stelt in A Guide to the Art of Getting Lost lijkt in deze zin noodzakelijk: Wat als de ontmoeting zou veranderen?
Een duidelijk voorbeeld is dat van enkele Spaanse ontdekkingsreizigers van de verovering van Amerika, zoals Allvaro Nunez Cabeza de Vaca, die van Florida, door Alabama, Mississippi, Louisiana, Texas naar Californië dwaalde. Zelf vertelde hij hoe hij op een dag verdwaalde op zoek naar vruchten die op johannesbroodbonen leken. Cabeza de Vaca nam het leven van de inboorlingen over, naar het land zonder schoenen, naar de brandende zon; letterlijk zijn huid afwerpen tijdens het lopen van die paden die nog niet in kaart zijn gebracht.
"Je moet het verleden verliezen om het heden te kunnen leven", Solnit verzekert, en dat was wat Álvaro Núñez Cabeza de Vaca deed, die bij zijn terugkeer in Spanje "een tijdje duurde voordat hij weer kleren kon dragen en ergens anders dan op de grond kon slapen." Was hij verdwaald, nieuw gevonden? "Wat hij deed om niet meer verloren te gaan, was niet terugkeren, maar zichzelf transformeren."
Iets soortgelijks - hoewel een iets ruwere ervaring - gebeurde eeuwen later met Eunice Williams dat ze in 1704, op zevenjarige leeftijd, werd gevangengenomen door een groep Iroquois-indianen in Massachusetts. De Irokezen ontvoerden soms een persoon om iemand te vervangen die was overleden, de gevangene kreeg een nieuwe naam en werd behandeld als een lid van de familie.
Meer dan dertig jaar later ontmoette Eunice haar broers en reisde naar haar oude ouderlijk huis, maar verre van daar te blijven, Volgens de gebruiken waarmee de Indianen haar hadden opgevoed, kampeerde ze met haar man in een weiland. "Ze heeft de gemeenschap die haar gevangen had gehouden nooit verlaten en stierf daarin op vijfennegentigjarige leeftijd", schrijft Solnit.
Rebecca Solnit
HET BLAUW VAN DE AFSTAND
"Blauw is de kleur van het verlangen naar die afstand die je nooit bereikt, naar de blauwe wereld." Rebecca Solnit weeft een kleur tussen de pagina's van A Guide to the Art of Getting Lost: het blauw van afstand. Dit is ook hoe hij alle vreemde hoofdstukken van het boek een titel geeft en daarmee spreekt hij tot ons van melancholie, van verlangen, maar ook van blauw, van country, van het gebruik van die kleur in renaissanceschilderijen, van Yves Klein en zijn gepatenteerde blauw, van de fantasie die de schilder droomde om te kunnen vliegen.
Het blauw van de afstand is, volgens Solnit, dat blauw van de uiteinden van de wereld, het is de kleur van waar je nooit zult zijn, het is het blauw van de horizon dat onmogelijk te bereiken wordt, hoe dichtbij je ook komt, het is is chimeer, utopisch. En het is dat "er dingen zijn die we alleen bezitten als ze afwezig zijn".
Het blauw van de afstand, dat verlangen, soms heeft het ook een soundtrack. Rebecca Solnit verzekert dat de countryklassiekers hier veel van weten, waarbij bij veel gelegenheden de enige eigennamen die worden genoemd geen namen van mensen zijn, maar plaatsen, zoals in die band van Tanya Tucker die de auteur zelf ooit kocht: Brownsville, San Antonio, Memphis, New Orleans of Pecos.
** "Plaatsen zijn wat overblijft, wat we kunnen bezitten, wat onsterfelijk is", zegt Solnit. "De plaatsen die ons hebben gemaakt tot wie we zijn, worden het tastbare landschap erin. Ze zijn wat we kunnen bezitten en wat ons uiteindelijk zal bezitten."
Een gids voor de kunst van het verdwalen : Rebecca Solnit (San Francisco, 1961) is de auteur van dit autobiografische essay over verdwalen en verlies, oorspronkelijk gepubliceerd in 2005. In juni brengt uitgeverij Capitan Swing het opnieuw uit met een vertaling door Clara Ministerial. Solnit staat ook bekend als de auteur van: mannen leggen me dingen uit en voor het populariseren van de term mansplaining.
Verdwalen om te vinden en gevonden te worden