Van Moskou tot Peking uit een nest.
"Hoe zal de tijd verstrijken?", vraagt een van de medewerkers van de Vostok 20 aan de passagiers die geen van de tijdschriften, kranten of kruiswoordpuzzels willen meenemen die ze in de eerste en tweede klas van de trein uitdeelt. Ze zijn net begonnen aan de reis ze hebben net Moskou verlaten en hebben vijf nachten en zes dagen voor de boeg in diezelfde trein tot ze Peking bereiken, in die kleine ruimtes, waar het overigens sinds vorig jaar verboden is om te roken of alcohol te drinken.
De reis kan zwaarder worden gemaakt voor de derde klas passagiers die reizen in die auto's vol met zichtbare slaapplaatsen (54 per auto), geen privacy, Sommigen praten, anderen spelen muziek, meisjes en jongens springen van het ene bed naar het andere, een van de schijven probeert over te steken en vraagt of ze het alsjeblieft schoon willen houden. Er ligt veel in het verschiet. Er is veel Rusland te doorkruisen, verlaten landschappen, besneeuwde landschappen en ineens een huis in the middle of nowhere, iemand die daar het hele jaar alleen woont. "Dit is Rusland", lacht een jonge Rus. "Er is niets in 100 kilometer rond en een man gaat en bouwt een huis."
Na Rusland gaat het door Mantsjoerije.
Dit is Rusland en zo wilde filmmaakster Elisabeth Silveiro het van haar persoonlijke afstand vastleggen, de beelden buiten en in de trein wiegen met poëzie voorgedragen door de actrice Fanny Ardant. Uit een Russische moeder en een Braziliaanse vader werd de regisseur geboren in dat immense land, en ze nam als kind meer dan eens die trein om met haar moeder naar zee te gaan. "Het duurde niet zo lang, het was drie dagen reizen, maar samen gaan, eten delen, met de gitaar, is me mijn hele leven bijgebleven", legt hij uit vanuit Valencia, waar hij deze week zijn film presenteerde, Vostok nr. 20, op het La Cabina International Medium-Length Film Festival (en te zien op Filmin tot 30 januari).
Zulke kleine ruimtes worden een heel universum.
Ze herinnerde zich die reizen uit haar kindertijd en besloot opnieuw de trein te nemen om een film op te dragen "aan de vrouwen die eraan werken". Vrouwen die elke week hun leven bevroren achterlaten dat ze zo lang aan boord gaan, werken 12-uursdiensten en rusten er nog eens 12, waarin ze koken, eten, lezen en vooral slapen.
Silveiro, met de camera- en geluidsoperator met wie hij reisde, nam deze vrouwen op, interviewde ze, observeerde in stilte, maar toen hij terugkeerde van de reis realiseerde hij zich dat hij meer materiaal had voor een andere film: Wat ze echt uit die zes dagen en vijf nachten had gehaald, was een portret van dat Rusland dat ze zo lang geleden had verlaten. (woont nu in Frankrijk) via derdeklaspassagiers, werknemers die er niet mee reizen voor toerisme maar verplicht, verblijven op tussenstops of gaan naar Peking, delen eten, muziek, anekdotes van andere reizen en stappen bij elke halte uit om te roken of koop gedroogde vis, fruit...
Diensten van 12 uur en pauzes van 12 uur, leven in een trein.
"Ik was bang dat er dingen veranderd waren in die treinen, maar alles blijft hetzelfde", Hij zegt en telt wanneer hij de reizen met zijn moeder had gemaakt: “Het wordt 20 jaar. Sterker nog, bij een vertoning van de film in Frankrijk benaderde een vrouw me en vertelde me dat ze 50 jaar geleden in de Vostok 20 was geweest en nog steeds precies hetzelfde was”.
Een metafoor van dat land dat op de een of andere manier nog steeds verbonden is met het verleden van zijn grootsheid, zoals een passagier zegt. "Ik begrijp niet waarom mensen Rusland voor altijd verlaten, ik begrijp niet waarom mijn schoonzus op vakantie gaat naar Griekenland of Turkije, als Rusland heel mooi is", zegt ze tussen de glimlach door tegen de camera.
Het Rusland dat hetzelfde blijft en het Rusland dat moderniseert. "Er zijn al veel modernere treinen die dezelfde route maken", legt Silveiro uit. "En misschien zal deze trein die in de film verschijnt over 10 of 20 jaar niet meer bestaan."