'Hypocephalus', door Mateo Maté
Sinds een binnenplaats van de kazerne van de graafhertog, in Madrid, Trappen leiden, na een lange afdaling, naar de kluiskamer. Daar, in de fundering van het gebouw, onder bakstenen bogen, de tentoonstelling onder de oppervlakte verkent, door het werk van 17 kunstenaars van de huidige scene, angsten en donkere gebieden dat de pandemische crisis aan het licht is gekomen.
In een van de kamers staat een gipsen mannentorso met een paardenhoofd dat op het eerste gezicht een klassiek beeldhouwwerk lijkt. Kijk maar goed om dat te zien Mateo Maté's Hypocephalus verenigt twee werken uit de oudheid om een monster te creëren. De man met het paardenhoofd neemt ons mee naar de Minotaurus, die ronddoolde in een labyrint dat zou kunnen lijken op de gewelfde ondergrondse ruimte van de oude kazerne.
Mateo Maté bevestigt dat het monsterlijke is wat afwijkt van de canon, dat wil zeggen van de esthetische normen die de samenleving toepast op wat zij beschouwt. Ziekte, ouderdom, wat uitgesloten is van de raciale, seksuele of gendernorm, wordt verborgen, opgesloten, omdat de Minotaurus opgesloten zat in het Kretenzische labyrint.
Elk tijdperk heeft zijn angsten geprojecteerd op figuren met kenmerken die vreemd zijn aan de orde van de natuur. Het monster roept angst, afwijzing op, maar zijn eigen grensoverschrijdend karakter, zijn bestaan buiten de conventie, buiten wat is toegestaan, belast deze wezens met aantrekkelijkheid.
De Romeinse keizer Tiberius had een zomervilla in Sperlonga , aan de kust, ten zuiden van Rome. Een grote grot kwam uit op de zee. Tiberius kende diepgaand de... Griekse mythologie. Jonge mannen van de adel groeiden op in Rome en lazen de werken van Homerus. De Odyssee Het is een verhaal vol fantastische wezens die de held in elke fase besluipen tijdens zijn terugkeer naar Ithaca.
Tiberius bedacht een spel. In het ondergelopen gewelf van de zeegrot hij installeerde monumentale sculpturale groepen in marmer die scènes uit het werk van Homerus voorstelden. Het Sperlonga-museum bewaart de set waarin: Ulysses verblindt het ene oog van Polyphemus met een speer, een cycloop die hem en zijn bemanning gevangen hield, en die hen één voor één dreigde te verslinden.
Tiberiusgrot in Sperlonga
Voor de grot de keizer beval een triclinium te bouwen, een eetkamer met verstelbare stoelen. Daar lunchte hij terwijl hij met zijn gasten nadacht over de blindheid van de Cycloop en de aanval op het schip van de held door Scylla, een marien wezen met de romp van een vrouw en de staart van een vis. Vier boze honden kwamen uit zijn middel. Voor degenen die daar wijn dronken uit zilveren bekers, het monster was onderdeel van een puzzelspel.
In in de hoofdsteden van het klooster van het klooster van Silos vinden we harpijen met het gezicht van een vrouw en het lichaam van een vogel, draken, samengeklitte leeuwen, centauren en gevleugelde griffioenen met de kop van een adelaar. In de Hoge Middeleeuwen werd een leeuw beschouwd als een fantastisch wezen als een eenhoorn. De echte en denkbeeldige fauna verscheen zonder onderscheid geïllustreerd in bestiaria die de kunstenaars als referentie in hun werken gebruikten.
'Waarom hebben ze in de kloosters, waar de broeders hun lezen oefenen, zoveel belachelijke monsters?' , vroeg San Bernardo de Claraval zich al in de 12e eeuw af.
Sculpturale groep waarin Ulysses het enige oog van Polyphemus verblindt met een speer
Net als vandaag, in de Middeleeuwen was het monster buiten. Hij was vreemd aan de beschaving en de christelijke samenleving. Zijn aanwezigheid had een duidelijke functie: de waarschuwing voor degenen die de goddelijke wet hebben overtreden. Zijn lot zou de marteling zijn van de helse monsters die Bosch eeuwen later met visionaire fantasie herschapen naar dezelfde modellen als de kunstenaars van Silos.
Maar dit was niet zijn enige rol. Sommigen van hen, zoals de griffioen, beschermden tegen de aanwezigheid van de Boze en anderen, volgens de verhalen van reizigers, bewoonden verre landen en vertegenwoordigden de bedreigingen die de monnik wachtten buiten de kloostermuren.
In Viterbo, in Lazio, is er een tuin: het Parco dei Mostri. De schrijver Manuel Mujica Lainez toegewijd aan Bomarzo een roman over het leven van Hertog Pierfrancesco Orsini, uw Schepper. In het verhaal overwint Orisini, geobsedeerd door alchemie, zijn fysieke handicaps en beklimt hij, met meedogenloze ambitie, in Renaissance Italië.
Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de Romeinse edelman de zorgen van het literaire karakter deelde, is het onvermijdelijk dat: Een bezoek aan dit park bevolkt door fantastische wezens wekt de verbeelding. Onder het kasteel leiden de paden naar sculpturen van zeemeerminnen, een draak aangevallen door leeuwen of een reuzenschildpad. De ingang van een grot heeft de vorm van de mond van een ork en waarschuwt: gedachten vliegen. In de grot vermenigvuldigt de echo de woorden.
'Waarom hebben ze in de kloosters, waar de broeders hun lezen oefenen, zoveel belachelijke monsters?'
De wezens van Bomarzo reageren op grillen en vindingrijkheid. Het zijn figuren waarvan de symboliek verborgen blijft. De monsters verkondigen een fantastische en onbegrijpelijke boodschap.
Een ondergrondse omheining, een zeegrot, een klooster, een park en een museum.
De monsters wachten in de duisternis van Goya's Black Paintings-kamer in het Prado Museum. Goya neemt het monster mee naar een ander vliegtuig. voor de schilder, het monster is in ons, om ons heen.
Wat horror veroorzaakt, wordt geboren in de slaap van de rede, wat hij illustreert in de Caprichos, in de wreedheid van oorlog, in de roofzucht van een samenleving die de zwakken aanvalt, in de waanzin van Saturnus die zijn kinderen verslindt, in de onwetendheid van een duel met knuppels.
De monsters worden verdreven, ze blijven buiten, in het donker. Ze wekken angst op, maar ze wekken ook fantasie op en onthullen aspecten van onszelf waar we niet graag over nadenken.
De mythische mond van een ork in het Parco dei Mostri