De historische Highgate Cemetery in Noord-Londen herbergt de graven van opmerkelijke figuren, van Karl Marx tot zanger George Michael.
De schrijfster Mariana Enriquez heeft zich altijd aangetrokken gevoeld tot begraafplaatsen. Sinds ze een tiener was, hield ze van hen vanwege hun esthetische gevoel en vanwege de overtreding die ze met zich meebrengen, omdat ze voor haar een jeugdige en gedurfde plek betekenden. Maar later hield die intieme band met de begraafplaatsen ook verband met de geschiedenis van zijn land, Argentinië.
“Mijn hele jeugd heb ik doorgebracht tijdens de Argentijnse dictatuur, die onder meer lichamen deed verdwijnen. Het idee van een begraafplaats en een graf lijkt mij triest, maar in politieke zin lijkt het mij het einde. Zo zou men moeten eindigen, of op de manier die u verkiest, maar nooit weggerukt door politiek autoritarisme”, legt de auteur uit van de veelgeprezen horrortitel Our part of the night (Anagram).
Een conclusie die hij trok op de begrafenis van de moeder van een vriend van hem die tijdens de dictatuur was verdwenen en waaruit ze later hun botten terugvonden. “Die begrafenis”, herinnert Enríquez, “veroorzaakte een gevoel van opluchting over de hele wereld en de begraafplaats werd een soort feest. Daar realiseerde ik me dat naast esthetische passie, begraafplaatsen gerelateerd waren aan mijn persoonlijke geschiedenis.
Mariana Enriquez is de auteur van 'De dingen die we verloren in het vuur' en 'Iemand loopt op je graf'.
En uit die dubbele betekenis is zijn nieuwste boek geboren Iemand loopt op je graf (Anagram), een werk waarin hij in de eerste persoon zijn ervaringen op 24 begraafplaatsen over de hele wereld vertelt. Zo legt hij niet alleen uit hoe de begraafplaatsen die hij bezoekt eruit zien, maar hij ook een volledige sociaal-politieke analyse van de landen en steden waar ze zich bevinden.
“Er is een sociologisch samenvallen met de plaats die heel duidelijk is. Bij de ingang zijn alle rijken met hun mausolea, dan de middenklasse met hun mooie maar bescheiden graven, en ten slotte de armen met hun nissen." merkt de schrijver op. "Het interessante is wanneer iemand met geld de mausoleums binnensluipt met een andere esthetiek. Je ziet het veel in Spanje, bijvoorbeeld bij de graven van de zigeuners. Deze contrasten spreken over de samenstelling van de stad en hoe deze aan het veranderen is. En van de ideeën die mensen hebben”.
Recoleta-begraafplaats, Junin, Buenos Aires, Argentinië
De verschillen en overeenkomsten die begraafplaatsen behouden
Naarmate je door het boek vordert, realiseer je je dat: begraafplaatsen over de hele wereld vertonen veel overeenkomsten onder hen. Ook al zijn het heel verschillende culturen. Bijvoorbeeld, Op het Rottnest-eiland in Australië en op het eiland Martín García, in de Río de la Plata, bevindt zich op beide plaatsen een inheemse begraafplaats die lange tijd verborgen was. Een feit dat te maken heeft met de genocide die deze landen hebben meegemaakt en waaruit blijkt dat ze plaatsvinden veel parallellen op de begraafplaatsen van verschillende delen van de wereld.
Sommige correlaties die vooral voorkomen in het land van stedelijke legendes die er doorheen circuleren. Er zijn er twee die veel worden herhaald en waarvan de schrijver betwijfelt of er geen begraafplaats is "die niet een van deze twee legendes heeft". De eerste verwijst naar een jongen die een meisje ontmoet op een begraafplaats en ze brengen samen de nacht door. Bij het ochtendgloren, als hij wakker wordt, ontdekt hij dat ze dood is. "Dit verhaal komt vooral voor bij degenen die een standbeeld van een dode vrouw hebben", zegt de schrijver.
Graf van Serge Gainsbourg op de begraafplaats Montparnasse in Parijs.
De andere legende die veel wordt herhaald, is die van de dode man die wonderen verricht. Een verhaal dat de schrijver verrast omdat het soms onverwachts opduikt en in heel verschillende lichamen wordt weergegeven. "Op het Chileense kerkhof is hij een Indiaan, maar op het kerkhof in Barcelona is hij een kind", zegt hij. Een reeks verhalen die hij erg leuk vindt, omdat hij dat kan “Zie de fantasieën die mensen hebben met de dood en de collectieve verhalen. Begraafplaatsen zijn een van de plaatsen waar bepaalde verhalen nog steeds worden bewaard die te maken hebben met oraliteit in een stedelijke context”, merkt hij op.
Maar, Net zoals ze overeenkomsten hebben, bevatten ze ook veel verschillen. Zo zijn er bijvoorbeeld lege begraafplaatsen en andere die veel bezocht worden door de families van de overledenen of omdat het toeristische bestemmingen zijn. “Je vindt er totaal lege plekken en extreem drukke plekken, alsof het een museum vol beroemde stukken is. Zoals de Recoleta-begraafplaats in Buenos Aires. Het vinden van de verschillen en de continuïteiten boeide me. Ook de verhalen van anonieme personages die na hun dood beroemd werden”, houdt de schrijver vol.
Standbeeld op de begraafplaats van New Orleans.
De kunst die begraafplaatsen koesteren
De begraafplaatsen die in het boek voorkomen zijn monumentale plaatsen, zoals Genua of Lima, maar ook kleine plaatsen met een grote geschiedenis om zich heen, zoals die van de pioniers van Australië. Allemaal bijzonder op hun eigen manier en waar populaire kunst die van de begraafplaats zelf ontmoet. Een gegeven dat voor een groot contrast zorgt.
“Op de begraafplaatsen die ik bezocht heb je van neoklassieke kapellen tot vormen van volkskunst. Dat wil zeggen dat mensen hun versieringen buiten de grote mausolea laten staan”, zegt de schrijver. Echt opvallende volkskunst, zoals die op de begraafplaats van New Orleans, waar een man de graven versierde. Mariana Enríquez beschrijft haar kunst als "gekke sculpturen, waar ze restjes, dingen van afval, een veelheid aan kleuren neerzet. Hij werd zelfs aangeboden om in musea te exposeren, maar hij was een onevenwichtige man en ik denk niet dat hij zich ertoe kon verbinden zijn kunst tentoon te stellen. Voor hem was het niet eens kunst. Hij zegt.
Mariana Enriquez op Highgate Cemetery in Londen.
Een soort kunst die vooral gedijt in de graven van populaire idolen, aan wie hun fans geschenken brengen. Zoals de tombe in Montparnasse van Serge Gainsbourg, een van de belangrijkste musici in Frankrijk, die een ware bloemenberg is waar mensen foto's achterlaten “Het dichtst dat ik heb gezien is dat van Oscar Wilde op de begraafplaats Père-Lachaise in Parijs, die ik niet heb neergezet omdat er al veel over is geschreven. Het is een spectaculaire tombe, met een Egyptische sfinx. Toen ik ging, kusten mensen hem. En de meesten van hen waren mannen. Ze schilderden hun lippen en het was een ritueel, niet zozeer een fan, maar een homo-icoon die was vervolgd en verbannen. Deze gevallen zijn zeer storend en ze helpen om vanuit genegenheid om te gaan met de omgeving en de doden zonder het taboe van de dood, maar eerder als een respectvol en vreugdevol bezoek”, Hij zegt.
En, van alle bezochten, bij welke verblijft Mariana? Ze heeft ze duidelijk. “Om verschillende redenen, die in Genua. Het was een van de eersten die ik bezocht met dat niveau van spectaculairheid en omdat ik daar een verhaal had met een jongen. Ook die uit Lima, omdat hij heel zeldzaam is, heel groot, heel spectaculair en ik was heel alleen en er gebeurden vreemde dingen met een man die me een schedel liet zien. En misschien Highgate in Londen, omdat het een erg mooie plek is, het wordt gezien als een soort openluchtkasteel”, loopt af.
Sommige begraafplaatsen ze hebben veel te maken met wat ze in elk ervan heeft meegemaakt en dat we nu de kans hebben om ze opnieuw te beleven door middel van dit specifieke boek.
Anagram
Een wandeling tussen de graven van de hele wereld met de schrijfster Mariana Enriquez
Een wandeling tussen de graven van de hele wereld met de schrijfster Mariana Enriquez