Leonardo is niet in Vinci
Ik was per ongeluk naar Vinci gekomen . Ik had geen navigator en kaarten zijn nooit mijn sterkste kant geweest. Mijn doelwit was Lucca. Ik heb het nooit bereikt. Ik at in een trattoria in de stad die de kunstenaar zijn naam gaf en volgde uit beleefdheid de borden naar zijn geboorteplaats. Het was een paar kilometer van de stad, in Anchiano, tussen olijfbomen.
Er waren geen grote drukte. Twee bussen en een paar auto's stonden langs de parkeerplaats. Het uitzicht over de heuvels van Montalbano was typisch Toscaans en het rustieke stenen huis deed alsof. Het is gerestaureerd, meldt een panel. Of uitgevonden. Maar het lijkt zeker dat Leonardo daar in 1452 werd geboren.
Het huis waar Da Vinci werd geboren in Anchiano
Het was toen een boerderij die eigendom was van de familie van zijn moeder, Catharina . De kunstenaar woonde er zijn vroege jeugd. Ik stelde me voor dat hij achter de kippen tussen de olijfbomen aan rende. Toen hij vijf jaar oud was, nam zijn vader, een welvarende notaris, hem mee om bij hem in Vinci te gaan wonen. In die tijd was het niet ongebruikelijk dat een buitenechtelijk kind door het vaderlijke gezin werd opgenomen.
De tentoonstelling van het huis van Anchiano was getuigenis . De leegte van verdacht ruime kamers in een boerderij werd afgezwakt met video's en interactieve elementen. De mythomanie was onder de muren. Leonard was er niet.
In Florence verbleef ik in het Lungarno hotel, in Sancto Spirito. De wolken en de kou overschaduwden het grijs dat de stad omhulde. Ik had een diner met een Florentijnse vriend in een restaurant in Oltrarno en we hadden het over de mythe van Leonardo. Ze verdedigde dat geen enkel personage het gewicht van de Gioconda kon dragen. De auteur van het meest gereproduceerde werk ter wereld kon niet voorkomen dat hij werd verslonden door zijn glimlach.
Hotel Lungarno, in Sancto Spirito
De volgende dag, tijdens het kijken 'De aanbidding der wijzen' in de uffizi , zei ik tegen mezelf dat het onderwerp verder ging dan de glimlach. De figuren verdringen zich rond de Maagd , met het Kind op zijn knieën. Voorbij de schaduwen strekt zich een schetsmatig, fragmentarisch landschap uit. Twee ruiters racen rond architectuur die doet denken aan de trappen van Escher . Leonardo maakte de tafel niet af, en die leegte spant het mysterie in de compositie.
Ik dacht dat het niet de grote werken zijn, maar de leegte die de mythe voedt. De leegte van beelden die vernietigd zijn, of die anders zouden zijn als ze af waren. Het is noodzakelijk om die kloof te overbruggen, en daarom heeft het onderwerp Leonardo veranderd in een excentriek en wisselvallig wezen, spontaan geïnspireerd door genialiteit. Maar zo is het nooit. Talent is steriel als het niet wordt gecultiveerd . Noch was hij de alwetende wijze die onder het label van renaissance man.
De enige zekerheden over zijn persoon blijven in zijn werken. De rusteloosheid, het streven naar het ideaal, de observatie van de natuur, technische experimenten en uitvindingen, waren van hemzelf. Zijn vakgebied was notitieboekjes, schetsen, geen grote doeken.
De eeuwige Gioconda
De tweede kloof is biografisch. Zijn gevoelsleven is even diffuus als zijn landschappen. Er is maar één stukje informatie: anonieme beschuldiging van sodomie geleden in Florence . Zijn vader had ervoor gezorgd dat hij als leerling in de werkplaats van Verrochio, een van de grote kunstenaars van die tijd, zou komen. Het is gedocumenteerd dat hij op drieëntwintigjarige leeftijd met hem samenwerkte in 'De doop van Christus'.
Een jaar later werd hij, samen met drie prominente figuren in de stad, beschuldigd van het sodomiseren van Jacopo Saltarelli, een goudsmid die prostitutie beoefende. De vordering was niet succesvol.
Volgens de beschrijving van Vasari, Leonardo was uitzonderlijk mooi . Hoewel de kunstenaar en biograaf al de elementen op zich neemt die het cliché zouden vormen, is het niet waarschijnlijk dat hij dertig jaar na zijn dood het uiterlijk volledig opnieuw zou creëren. Maar ondanks zijn aantrekkelijkheid is er geen enkele relatie met een vrouw. En er is Salai, de efebische leerling die, ondanks het herhaaldelijk beroven en oplichten van de meester, dertig jaar in zijn dienst bleef.
In een restaurant in Oltramo...
De conclusie is duidelijk, maar het gebrek aan definitie blijft bestaan. Een huwelijk of, bij gebreke daarvan, een romance gedocumenteerd in brieven of sonnetten, vormt een vitale as om aan vast te houden. Zelfs Freud, in zijn beroemde essay over de kinderjaren van de kunstenaar, verdedigt een ascetische aseksualiteit, gesublimeerd door kunst.
Leonardo is ongrijpbaar en dat is de eigenschap die hem, samen met zijn talent, verder heeft gebracht dan het artistieke. Al in de 16e eeuw werd het beschouwd als de absolute uitdrukking van genialiteit. De visionaire geest, de symbolische spelen en de onbekenden over het karakter van zijn speculaties , verplaatste de dimensie van de mythe naar het esoterische.
In zijn werk is elk gebaar geïnterpreteerd als een code. Dubbelzinnigheid is altijd een bron van verbijstering geweest. Sint Jan Baptist met de index verheven naar het goddelijke, waarvan er een is erotische schets, verdicht het mysterie dat hem vervreemdt en dichterbij brengt, omdat het fabel mogelijk maakt.