Wassily Kandinsky, een straat in Murnau, circa 1908
Er zijn drie grote culturen die zich in de La Mancha-stad Toledo hebben gevestigd om het te definiëren, te voeden en het de bijnaam te geven die het al zo lang vergezelt. Meer dan zeven eeuwen, van 711 tot 1492, leefden joden, moslims en christenen in tolerantie samen in de stad.
De oude stad, door UNESCO uitgeroepen tot werelderfgoed, is bewaard gebleven zo'n belangrijke erfenis voor geschiedenis en cultuur dat we bijna dankbaar zouden moeten zijn voor elke stap die we door de nauwe steegjes zetten.
Bekend en erkend dit erfgoed, weet iedereen die naar de hoofdstad van Castilië-La Mancha reist dat je komt op een plek waar je verliefd zult worden op de voor de hand liggende schoonheid van die gebouwen die, seculier, alsof ze over elkaar heen lagen, het die identiteit hebben gegeven die zo rijk is aan nuances en verhalen.
In de stad Toledo leefden joden, moslims en christenen meer dan zeven eeuwen in tolerantie samen.
Iedereen arriveert in de wetenschap dat er patrijs en marsepein zullen zijn; veel pantsers, slagzwaarden en vermoeiende hellingen; verhalen over El Greco en een stop om de begrafenis van de heer van Orgaz te overdenken; enorme eindeloze groepen toeristen verspreid over Plaza Zocodover en het geluk om daar te zijn, in slechts een half uur van Madrid, dankzij de Avant, die de bezoeker stapt uit bij een station in neo-mudejarstijl dat dient als kleurrijk aperitief van wat u zult vinden als u in de stad aankomt.
Liefhebbers van de drie grote monotheïstische religies die een iets andere tussenstop willen toevoegen aan hun bezoek en degenen die op zoek zijn naar een nieuwe culturele stimulans om terug te keren, hebben al een excuus om dat te doen, want in maart kwam het, om te blijven - althans voor de komende 15 jaar.–, **het eerste museumhoofdkwartier van de Roberto Polo Collection (CORPO)** van avant-garde kunst uit Oost- en Noord-Europa en de VS.
Marthe Donuts, Le livre d'images, circa 1918.
Hoe kan het ook anders, het is een van die unieke en betoverende gebouwen die deel uitmaken van het oude deel van Toledo - zeer dicht bij het bruisende Plaza de Zocodover - het gebouw dat dient als toegang tot deze wereld waar de avant-garde perfect samengaat met zijn verschillende architecturale stijlen, die de geschiedenis koesteren die tussen de 9e en 16e eeuw in de stad plaatsvond: het klooster van Santa Fe.
De Cubaanse kunstverzamelaar en historicus Roberto Polo (Havana, 1951) is een van de meest prestigieuze persoonlijkheden op de internationale kunstscène, hoewel het in Spanje voor de overgrote meerderheid vrij onbekend was, behalve voor enkele experts in de kunstwereld en klanten van deze markt.
En bovendien is hij de gids die me ontvangt en met me meeloopt door de gangen en kamers van het enorme klooster. Terwijl Hij vertelt me zijn liefdesverhaal met avant-garde kunst, Met zijn toespraak verandert hij mijn perceptie van wat modern is en wat niet, en hij geeft me de meest pedagogische masterclass over hedendaagse kunst die ik ooit heb gekregen.
Roberto Polo gefotografeerd door Steven Decroos.
Roberto's aanwezigheid is immens - een portret van hem, aan het begin van het bezoek, brengt hem naar mij toe - en zijn woorden voeren me van de ene kant naar de andere, kijkend naar schilderijen, meubels en objecten die hij even liefheeft en bewondert. Beter dat niemand hem durft te vragen welke zijn favoriet is.
Ook de plek die is gekozen als container en deels ingesloten, tilt de aantrekkelijkheid van het bezoek naar een hoger niveau. Het Santa Fe-klooster, geklasseerd als een troef van cultureel belang, is een van die gebouwen die, zoals in het verleden gebeurde, werd gebouwd op moslimruïnes, meer specifiek op de oude al-Hizam-compound, een oud paleis van het kalifaat.
Klooster het werd gebouwd in de 13e eeuw, door de Orde van Calatrava en na door verschillende handen te zijn gegaan, werd het uiteindelijk in 1973 verlaten, waarvoor het gedurende meer dan 50 jaar gesloten was gebleven voor het publiek, waardoor het lange tijd in de steek werd gelaten, totdat het werd hersteld en gerehabiliteerd.
Een van de kamers van de Roberto Polo-tentoonstelling.
Nu gaat het klooster, dat op zich al een bezoek waard is, een suggestieve en gevarieerde visuele dialoog aan met de 250 werken die Polo heeft toegewezen aan zijn zestien kamers, waaronder het vrolijke en zonnige klooster waarin er is een soort citrusboom waarvan ze me verzekeren dat die alleen in die patio bestaat. Het aroma van de witte oranjebloesem doet ons een paar seconden stilstaan om het in onze hypofyse op te vangen.
Een van de meest opvallende ruimtes is de kerk van Santiago, waarin de betekenis van spiritualiteit een nieuwe nuance krijgt en waar leven en dood de thematische hoofdrolspelers zijn. Het vertoont twee van de meest gevierde stukken van de collectie en mogelijk is de koppeling met de inboorling indrukwekkender.
Gaat over een schitterende, spectaculaire en gigantische rozenkrans van de Nederlandse kunstenares Maria Roosen, dat hangt rond een beeldhouwwerk van de Maagd van het Heilig Kruis uit de 16e eeuw. Voor hen een gloednieuwe, witte en uiteengereten Christus van negen meter lang, het werk van de Italiaan Nino Longobardi.
Rafael Sierra, artistiek directeur van het museum, begeleidt ons tijdens deze reis door de Europese avant-garde en de geschiedenis van de kunst en Hij bekent mij de moeilijke taak om die dialoog tussen de ruimte en het werk tot stand te brengen: "We hadden de hele collectie op het plan gepland en toen we hier aankwamen, werd alles opgeblazen en werd het een taak om de stukken van dag tot dag, van moment tot moment in elkaar te passen."
De enclave van 8.000 vierkante meter is echt bevorderlijk voor deze kruising van artistieke stromingen en diverse culturen, dus het resultaat van die inspanning en hoofdpijn is soms provocerend, iets dat Roberto Polo wordt aangemoedigd om te benadrukken, aangezien hij probeert niet te onderwijzen, maar te provoceren en nieuwe sensaties te genereren.
De vraag waarom Toledo en niet een andere stad die meer geneigd is om hedendaagse kunst te omarmen, beantwoordt bijna zichzelf voordat Polo bevestigt dat hij juist om deze reden koos voor de hoofdstad La Mancha. “Er was mij verteld dat dit een stad was die terughoudend was met moderniteit en juist om die reden zag ik het als een geweldige kans. De persoon zijn die de avant-garde uit Noord- en Oost-Europa brengt, leek me een eer”. Het herinnert me er ook aan dat de aanwezigheid van deze avant-garde stromingen in Spaanse musea is vrijwel nihil, iets dat ondenkbaar is.
Pierre-Louis Flouquet, Bouw, 1925.
Niet alleen 250 van de werken in zijn collectie zijn verplaatst naar Toledo –een klein deel als we bedenken dat hij zo’n 7.000 stuks bezit–, maar hijzelf heeft zich in de stad gevestigd om zich te wijden aan de collectie die zijn naam draagt. Een belangrijke stap voor iemand die in plaatsen als Havana, Lima, Miami, New York, Washington, Parijs en Brussel heeft gewoond, de stad waar hij woonde vlak voordat hij op Spaans grondgebied kwam.
CORPO is de afkorting voor de Roberto Polo Collection, een selectie die in feite 500 werken bevat, waarvan de helft al te zien is in het Santa Fe-klooster. De andere helft wacht geduldig om te worden ontvangen in de tweede van de locaties: het Cuenca-kasteel, die naar verwachting in 2023 zal openen. Met Cuenca gebeurt precies het tegenovergestelde dan met Toledo, aangezien het een stad is die meer dan 50 jaar geleden het Museum voor Abstracte Kunst inhuldigde en daarmee de stad veranderde.
Roberto Polo staat in de kunstwereld bekend als The Eye, een naam die hem is gegeven vanwege zijn vermogen om kunstenaars en werken te ontdekken. Meer recent heeft de nationale pers bevestigd dat hij van zijn hand "de vierde cultuur van Toledo" brengt, iets dat een meerwaarde biedt voor de culturele reiziger. En dat bevestigt het grote kunstwerk dat de stad zelf is, als Roberto Polo er zijn deskundige oog op heeft gericht.